Yeni Demokrat Gençlik (YDG) “Nubar Ozanyan Ölümsüzdür”

YDG paylaşımında şunları söyledi: “Nubar Ozanyan’ın örgütlenme, mücadele etme ve enternasyonalizm anlayışı bizlere yol göstermeye devam ediyor. 

Devrim ve Komünizm şehitleri ölümsüzdür!”

 

 https://ozgurgelecek55.net/ydg-nubar-ozanyan-olumsuzdur

Yeni Demokrat Gençlik (YDG), sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, sekiz yıl önce hayatını kaybeden komünist savaşçı Nubar Ozanyan’ı andı.

Abdullah Öcalan’ın 30 Mayıs tarihli görüşme notu…August 12, 2025

Temmuz ayının sonunda Abdullah Öcalan- İmralı heyeti – devlet yetkilileri arasında gerçekleşen toplantının tutanakları sızdı. PKK’nin alışa geldik biçimde görüşme notu olarak adlandırdığı bu tutanaklar sosyal medyada tartışma konusu oldu.

Aslında biz Darka Mazi ekibi olarak da çok önceleri bu notlara ulaştık veya daha doğrusu bize ulaştırıldı. Fakat sosyal medyada gündem olana değin çok konu hakkında yazmamayı uygun gördük.

Çünkü her zaman üstün olmaya çalışmak para etmez, önemli olan oyunu görüp bozmaktır diye düşündük. Fakat artık medyaya sızdığına göre bu not hakkında birkaç kelime yazmak da farz oldu.

Görüşme notlarını kim sızdırıyor?

https://darkamazi.site/archives/1034759?fbclid=IwY2xjawMIJP5leHRuA2FlbQIxMABicmlkETBPaUlySE84OG52ZnFZdjdvAR7ghf6EP2SbFPWXPNBCH3oqNN1gaUosbMTIsvX3fy8uxCaMEsDcL6DutvkYCQ_aem_aliPyBFRxMpQCrqpQyqJQQ

 

İsmail Beşikçi İnkarın Neresinde?_Yusuf KÖSE

İsmail Beşikçi ismi, Kürt ismiyle birlikte anılır. Bunun  haklı bir yanı var. Türk devletinin Kürtleri inkar politikasına karşı duruşu ve Kürt ulusunun haklarını savunması nedeniyle yıllardır hapishanelerde yatırıldı. Bir ilerici aydın olarak bu olumlu yanıdır. Ancak, bu duruşu, onun görüşlerinin de doğruluğunu ya da bir çok şeyi de inkar etmediği, yanlış ele almadığı anlamını taşımıyor ve taşımaz da.

27.01.13 tarihinde “SERBESTİ” adlı bir Kürt sitesinde, “Ulus-Devleti Aşmak” adlı makalesinde, Öcalan’ın bu konudaki görüşlerini değerlendirirken, “Türk solu”nun bir kısmını “milliyetçi” bir kısmını da “ırkçı” olarak değerlendirmiş. Şöyle diyor:

„Türk solu milliyetçi bir soldur. Profesör Birgül Ayman Güler örneğinde olduğu gibi Türk solunun önemli bir kesimi de tam anlamıyla, ırkçıdır, ayrımcıdır.“ (adı geçen makale)

 Burada, Beşikçi’nin, “Türk solu” olarak kast ettiği CHP diye düşünülebilir. Ancak, CHP’nin “sol” olmadığını Beşikçi bilmiyorsa, öğrenmesi gerekiyor. Ya da, “Türk solu” derken kimlerden söz ettiğini açıklaması gerekiyordu. Ancak, Beşikçi hepsini aynı değerlendirdiği için, ayrı bir şey belirtmeyi gerekli bulmamıştır. Beşikçi’nin bu yaklaşımı, salt bu makalesine özgü olmayıp, Kürtler üzerine yazdığı, hemen hemen tüm kitaplarında vardır.

Beşikçij kuruluşundan itibaren yöneticilerin konuşmalarından bolca alıntılar mevcuttur. CHP ne sol ne de ilerici bir partidir. “sol” kelimesi, en azından ilerici olanlar için kullanılır. CHP,   Kemalist milliyetçi, şoven bir partidir. Onun ırkçılığı Kemalizmden ayrı ele alınamaz.

           „Türk solu, milliyetçi bir soldur. Önemli bir kesimiyle de ırkçıdır. Bu milliyetçi, ırkçı solun önemli bir başarısı,…“ (aynı makale)

Beşikçi, „Türk solu“ kelimesini bilinçli olarak kullanıyor. Çünkü, o bunu hep yapıyor. Kitaplarında da „Türk solu“, „Türk sosyalistleri“ olarak kullanmış ve hepsini aynı şekilde değerlendirmiştir. Türk solu“ ve „Türk sosyalistleri“ dediği akımlar içinde sadece Kaypakkaya‘ya, onun kurduğu örgüte ve görüşlerine yer vermemiştir. Özellikle de Kaypakkaya’nın Kürt ulusal sorunu konusundaki görüşlerinden hiç söz etmemiş, onu yok saymıştır. Onu yok sayarken de, „bütün sosyalistleri“, „sosyal şoven“ olarak değerlendirmekte de hiç bir sakınca görmemiştir. 

İ. Beşikçi‘nin, bugüne kadar Kaypakkaya’yı ağzına almaması, Kapakkkaya’nın MLM görüşlerine karşı duyduğu alerjiden ileri gelmektedir. Özellikle, Kürt ulusal sorunu konusunda Kaypakkaya MLM bir duruş sergilerken, Beşikçi, ezilen ulus burjuvazisinin çıkarları açısından soruna yaklaşmıştır. Kaypakkaya’dan uzak duruşu bu nedenledir.

„Her araştırmacı Kaypakkaya’dan söz etmeli“ diye bir anlayış olamaz. Ancak, TDH ve onun Kürt ulusal sorununa yaklaşımı inceleniyor ve araştırılıyorsa, burada Kaypakkaya’dan söz etmemek, ya koyu bir ezen ulus sosyal şovenizminden nasiplenmiş olmak gerekiyor ya da „Türk solu“ dedikleri kesimleri Kürt işçi ve emekçilerine karşı „milliyetçi ve sosyal şoven“ tanıtmak amacıyla yapılabilir. Böylece, doğrular ezilen ulustan ve özellikle de ezilen ulus halkından gizlenmek amacıyladır. Beşikçi’nin tavır ve yaklaşımı bu sonuncu uymaktadır. Beşikçi, haklı olarak Kürtlerin ulus olarak inkarına karşı duruken, kendisi bir başka açıdan inkarcılık yapıyor.

Beşikçi’nin „Serbestiye’de yayınlanan makalesine ayrı bir yanıt vermeyeceğim. Beşikçi’nin bu konudaki yaklaşımlarının değerlendirmesini içeren kısa bir bölümü, Şubat 2013‘de El Yayınları tarafından çıkarılacak olan; „TARİHİN ÖNÜNDE YÜRÜMEK“ adlı kitabımdan buraya alıyorum. Bu kısa yazı, Beşikçi‘nin bu sorunlara nasıl yaklaştığına ilişkin kısaca da olsa bir bilgi verebilir.

“İsmail Beşikçi ve Kürt Ulusal Sorunu 

Bu başlık, İ. Beşikçi ile Kaypakkaya’yı karşılaştırmak amacıyla konmadı. Ancak, bilimsel araştırma yaptığını ve bilim adına hareket ettiğini iddia eden Beşikçi’nin, ulusal sorun ve Kemalizm konusunda Kaypakkaya’yı görmezden gelmesi, onu yok sayması, hangi bilimsel araştırmaya sığar? Elbette sığmaz. Özellikle Kürt ulusal sorunu konusunda Türkiye’deki tüm sol hareketeleri ele alıp değerlendiren İ. Beşikçi’yi, Kaypakkaya’yı yok saymaya iten neden ya da nedenler nedir diye de düşünmeden edemiyor insan.

Beşikçi, Kürt sorununu ele aldığı kitap ve yazılarında sol hareketi bir bütün olarak aynı kefeye koyuyor ve şöyle diyor:

“Türk ‘sosyalist’ hareketi bu aşamada genel olarak böyledir. Bütün fraksiyonları birleştiren ortak yanın Kürt sorununa karşı, burjuvazinin yasal çerçevesi içinde hareket etmek olduğu söylenebilir.”[1]

 Beşikçi, bu konuda yalan söylüyor, doğruyu söylemekten özenle kaçınıyor. Çünkü “bütün sol örgütler” Kürt sorunu konusunda aynı şekilde düşünmediği gibi, Kürt sorunun 1972’den beri ML açıdan doğru bir şekilde ele alan bir örgüt (TKP/ML) ve o örgütün kurucusu Kaypakkaya var.

Beşikçi’nin Kaypakkaya’yı okumadığına, duymadığına ya da hiç haberi olmadığına inanmak oldukça güç. Eğer haberi yoksa onun Kürt sorunu konusundaki araştırmaları da oldukça yüzeyseldir denebilir. Türkiye’deki başta TKP olmak üzere irili ufaklı bütün sol örgüt ve öne çıkan kişilerin görüşlerine yer verilecek, ancak Kaypakkaya’dan ise hiç söz edilmeyecek! Dürüstçe bir tavır olmadığı gibi, tek yanlı, küçük burjuva Kürt milliyetçiliğinin bakış açısıyla soruna yaklaşmak ve hatta daha ötesi, “Türk’ün komünisti de burjuvazisi de aynıdır” diyen anti-marksist ve ezilen ulus milliyetçisi bir yaklaşımdır.

Beşikçi, Kürt sorununu incelemiş. Bu konuda bir çok eser ortaya çıkarmış. Sol örgütlerin yaklaşımlarını ele almış, eleştirmiş, ama Kaypakkaya’ya sıra gelince kalemi nedense yazmamış? İşte karşımızda sıkça “bilim”den söz eden bir bilim insanı!

Türkiye’de ilk defa, genel anlamda ulusal soruna yaklaşım ve özel anlamda ise Kürt ulusal sorununa yaklaşımı, Leninist tarzda ele alan ve bütün sosyal-şovenist görüş ve yaklaşımları mahkum eden Kaypakkaya’dır.

Kaypakkaya, “Türkiye’de Ulusal Sorun” makalesini daha TİİKP içindeyken Aralık 1971 yılında yazmış ve örgütsel ayrılıktan sonra, yani TKP/ML’yi kurduktan sonra, 1972 Haziran’ın da yeniden gözden geçirip yayınlamıştır.

Beşikçi’nin Kaypakkaya'nın bu yazılarından 1974 öncesi haberi olmadığını varsaysak bile, Beşikçi Kitaplarının çoğunu 1975 yılından sonra yazmıştır. Kürt sorunu konusunda “Türk Sol”nu eleştirdiği kitapları bu tarihten itibaren yayınlanmıştır. Yani, Kaypakkaya’nın ulusal sorun konusundaki görüşleri kamuoyuna yayınlandıktan sonra. Bu nedenle, Beşikçi’nin Kaypakkaya’nın görüşlerinden haberi olmadığı söylenemez.

Bilimsel gerçekliklerden hareket ettiğini ileri süren bir araştırmacının, söz konusu bu görüşlerden öneceden heberi yoksa da sonradan heberi olunca, bunu da eklemesi gerekirdi. Bütün ülkedeki ilerici, devrimci kesimlerin Kaypakkaya’nın bu konudaki görüşlerinden haberi varken, Beşikçi’nin olmadığını düşünmek, çok safça bir yaklaşım olur.

 Ancak, Beşikçi’yi böylesine bir yönteme sevk eden anlayış; tüm “Türk solu” dediği örgütleri sosyal şoven göstermek ve ilan etmektir. Bu nedenle de, Kaypakkaya’yı görmezden gelmesi, hiç söz etmemesi ve onun bu görüşleri TDH içinde ciddi bir yankı uyandırmasına karşın, Beşikçi’nin araştırmaları içinde yer verilmemesi, yukarı da söylediğimiz anlayıştan kaynaklanmıştır. Ancak, bu yaklaşım, objektif bir araştırmacı tavrı değildir.

Beşikçi, özünde Türk “sol” ve “sosyalist” hareketi dediği sola karşıdır. Evet, 1972 yılına kadar Kürt ulusal sorunu konusunda TDH sosyal-şoven bir çizgideydi. Bunu Kaypakkaya eleştirmiş ve mahkum etmiş, bu tür çizgilerin ne olduğunu net olarak ortaya koymuştur. Aynı şekilde Kaypakkaya, Kemalizm konusunda da görüşlerini doğru bir şekilde ortaya koymuş, kemalizmin komprador burjuvazi ve toprak ağaların ideolojisi olduğunu, kemalizmin faşist bir diktatörlük olduğunu da net bir şekilde belirtmiştir. 

Beşikçi, bunları da görmezden gelmiştir. O, varsa yoksa bir M. Belli’yi bellemiş, ama öbür yandan ise, Kemalizm ve Kürt meselesinde kolaylıkla bütün “sol” ve “sosyalist” franksiyonları birleştirmekten ise asla kaçınmamıştır.

Beşikçi “bilimsel”lik ve “dürüst araştırmacılık” adına şunları rahatlıkla söyleyebiliyor:

“Türk “solu” ve Türk “sosyalist” hareketi, Kürt ulus sorunu konusuna, bilimsel bir yönden yaklaşmayınca, kendi burjuvazisinin, sivil-asker iri kıyım bürokratlarının, görüşlerini tekrarlamaktan başka hiçbir şey yapmamıştır. Kürt ulusal direnmelerini daima “gericilik” olarak değerlendirmiştir.”[2]

 Beşikçi’nin bütün sol ve sosyalistleri aynı kefeye koyan görüşleri kitabında ve kitaplarında bolca yer tutmaktadır. M. Belli’nin1976 sonrası, D. Perinçek’in 1979 yıllarındaki görüşlerine de yer vermiş, ama Kürt ulusal sorunu konusunda ne Kaypakkaya’ya ne de sonradan, kısmen de olsa doğru yaklaşım gösteren siyasetlerin görüşlerine yer vermemiştir.

O yine bildiğini okumuş.

 Bütün “Türk solu” ve “Türk sosyalistleri” dediği fraksiyonları aynılaştırmıştır. Ne yazık ki, Beşikçi için “Türk solu” ve Türk sosyalisti” olarak, sadece ve sadece M. Belli, Kıvılcımlı, Aybar, Aren-Boran ve D.Perinçek –ki, Kaypakkaya, bunları, sosyal-şovenist olarak değerlendirir- vardır.

Diğerleri ise yoktur. İşte, dürüst(!) bir bilim adamının siyasal ve soyal araştırmalarının vardırdığı nokta:

inkarcılık ve yok sayma! Kendisi, Türkiye sol ya da sosyalist hareketi bir bütün olarak sosyal-şovenist gösterebilmek için, işine gelen görüşleri almış, işine gelmeyenlere ise asla yer vermemiştir. Yukarıda saydığı ismlerin hemen hemen hepsini radikal sol hareket, “sosyal şoven” ve oprtünist-revizyonist değerlendirir. D. Perinçek ise bugün karşı-devrim cephesinde olan bir siyasi kişiliktir. 

Beşikçiyi böyle inkarcı bir yaklaşıma iten nedenin başında,

 kendisinin Kürt küçük burjuvazisinin ezilen ulus milliyetçisi gözüyle soruna yaklaşımından kaynaklanıyor. Beşikçi soruna ML temelde yaklaşmamış, Kürt ulusal sorununu Kürt ulusal burjuvazisinin çıkarları temelinde ele almıştır. 

Böyle bir ideolojik yaklaşım, elbette Kaypakkaya’yı “yok” sayacaktır.”

 28 Ocak 2013

[1] İ. Beşikçi, Kürtlerin Mecburi İskanı, sf. 238, I. Baskı Mart 1977, Komala Yayınları

[2] İ. Beşikçi, Orgeneral Muğlalı Olayı Otuzüç Kurşun, sf. 213, Yurt yayınları

 

 

 

 

 

ONUR Toplumsal Tarih Ve Kültür VAKFI

PARTİZAN GELENEĞİ (1972-1980) Kitabı Yayınlandı

Ağustos 5, 2025

“Türkiye Sosyalist Hareketinde PARTİZAN GELENEĞİ (1972-1980) Bir Sözlü Tarih Çalışması” başlıklı kitap yayınlandı. Kitap piyasadan edinilebileceği gibi, isteyen bilgi@onurvakfi.org mail adresine yazarak temin edebilir.

 https://www.onurvakfi.org/partizan-gelenegi-1972-1980-kitabi-yayinlandi

https://www.onurvakfi.org

Ağustos 5, 2025#Sibel Özbudun /Evrensel.Net

“Türkiye devrimci hareketin ve fırtınalı yıllarda yaşadığımız büyük toplumsal altüstlüklerin tarihini “resmi” anlatıdan çıkartarak aktörlerine, yani hareket(ler)in “sıra neferleri”ne teslim etmek…”

“Tarihin her sayfasında avaz avaz haykıran bir gerçek.”[1]

Devrimci/sosyalist hareket içinde nicedir bir eğilim gözleniyor: çeşitli hareketler oluşturdukları dernek ve vakıflar aracılığıyla kendi tarihlerini kendileri ve konuya ilgi duyabilecek kişiler için anlaşılabilir/anlatılabilir kılma çabasına giriştiler. Yücel Demirer’in az ileride değineceğim makalesinde [2] yer alan sıralamayı izleyecek olursak, Devrimci Yol hareketinin Özgür Açılım Kolektif İnisiyatifi çatısı altında hazırladığı, ilki 2012’de olmak üzere şimdiye dek üç cildi yayınlanmış olan Tarihle Söyleşiler adlı yapıt, bu eğilimin ilk örneği oldu. Onu, Kurtuluş hareketinin SODİD (Sosyal Dayanışma ve İletişim Derneği) çatısı altında gerçekleştirilen ve hareketin 1975-1985 arasındaki tarihini kurucularının, önderlerinin ve militanlarının ağzından değerlendiren 9 ciltlik Kurtuluş Kendini Anlatıyor izledi.

Gülay Kayacan, Şükrü Aslan ve Yücel Demirer’in derlediği Türkiye Sosyalist Hareketinde Partizan Geleneği (1972-1980), Bir Sözlü Tarih Çalışması başlıklı, İbrahim Kaypakkaya’ya bağlanan Partizan hareketine “içeriden” bir bakış oluşturan yapıt, bu eğilimin üçüncü ve (şimdilik) son örneğini oluşturuyor.

Burada bir parantez açma ihtiyacı duyuyorum. Hiç kuşku yok ki, devrimci/sosyalist hareketlerin kendi tarihlerini kendi ağızlarından anlama/anlatma girişimleri, son onyıllarda hareketin çeşitli eğilimleri içinde yer almış akademisyenlerin 1970’li yılların siyasal-toplumsal-sınıfsal mücadelelerini akademik olarak da sorunsallaştırma-irdeleme girişimleri bağlamına yerleşiyor. Örneğin (kendisi de İKD’nin örgütlenmesinde bilfiil görev almış) Emel Akal’ın yüksek lisans tezi olarak hazırladığı, 2003 yılında TÜSTAV tarafından yayınlanan Kızıl Feministler, Bir Sözlü Tarih Çalışması, Zafer Aydın’ın İşçilerin Haziranı: 15-16 Haziran 1970 (2020), yine Zafer Aydın’ın Mektepten Sokağa Liseli Gençlik: İlerici Liseliler Derneği (İLD) 1977-1980 (2022), Kerem Morgül’ün 2007 yılında Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İnkılapları Enstitüsü’ne İngilizce olarak sunduğu yüksek lisans tezi Fatsa’da Toplumsal Mücadeleler (1960-1980), aklıma ilk gelenler.

Burada zikrettiğim çalışmaların ortak bir kaygısı var: Türkiye devrimci/sosyalist hareketin ve o fırtınalı yıllarda yaşadığımız büyük toplumsal altüstlüklerin tarihini “resmi” anlatı çerçevesinden çıkartarak aktörlerine, yani hareket(ler)in “sıra neferleri”ne teslim etmek…

Bu, benim gibi, bağlandığı ideolojinin bu topraklardaki serüvenini öğrenmek için 1990’lara dek, Aclan Sayılgan, Fethi Tevetoğlu gibi namlı antikomünistlerin kitapları, en iyi ihtimalle Mete Tunçay’ın çalışması, İletişim’in ansiklopedileri (Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, c. ya da hareketin önde gelenlerinin kaleme aldığı, çoğunlukla da kişisel hesaplaşma ağırlıklı otobiyografik yapıtlardan öte kaynak bulamayanlar için çok olumlu bir gelişme, kuşkusuz. Bu yapıtları okuduğunuzda yalnızca söz konusu siyasal hareketlerin hangi saiklerle, nasıl örgütlendiklerine, yapıp ettiklerine, maruz kaldıkları baskı ve işkencelere değgin bilgi edinmekle kalmıyorsunuz, “göğe hücuma kalkma” cüretini gösteren gencecik insanların duygu, düşünce ve eylemlerini biçimlendiren “zamanın ruhu”nu da etinizde-kemiğinizde hissediyorsunuz.

Ya da en azından benim Partizan Geleneği’ni okurken deneyimlediğim, tam da bu oldu.

Açımlayayım: Lise son sınıfta tanıştığım 73 sonrası sol siyasallaşmaya ilişkin, İstanbul/Kadıköy yakası mamur-müreffeh orta-üst sınıf ortamında biçimlenmiş hafsalam, Dersim’in dağlarında, Malatya köylerinde, Adana varoşlarında bu siyasallaşmanın nasıl alımlandığını anlamaktan acizdi. Maocu hareket, kendimi yakın hissettiğim Sovyetik söylemle de uyarlı biçimde “goşizm, köylücülük, serüvencilik” klişeleri ve en kötüsü, Doğu Perinçek’in Halkın Sesi ve Aydınlık’ında karakterize olan kışkırtıcı saldırganlığın damgasını taşıyordu o zamanlar benim için. Uzak durulması, sakınılması gereken, yabancı bir diyar…

“Onları” çok sonraları, 90’lı yıllardan itibaren çeşitli vesilelerle gidip gelmeye başladığım Dersim’de yakından tanıma olanağını buldum. Kabul etmeli, epey bölünmüş, hayli yıpranmışlardı; ama gözlerindeki sönmeyen umut, hareketin sıra neferleri olmayı düstur edinmiş tevazu, karşısındakini ve dünyayı anlama yolundaki olağanüstü gayret ve sömürü sistemine, onun aygıtlarına duydukları sahici öfke, gençlik yıllarımdaki ham önyargılarımdan utandırdı beni.

Partizan Geleneği başlıklı çalışma, “onlar”ın kendilerini anlatmalarından oluşan kapsamlı bir sözlü tarih çalışması. Ama yalnızca Partizan çevresinin içinde yer almış militanların (ya da Partizan “sıra neferleri”nin mi desem?) döneme ilişkin anı ve değerlendirmelerinden oluşmuyor. Militanların anlatılarını önceleyen çerçeve yazılar hem 70’li yılların siyasal-toplumsal atmosferi, hem uluslararası iklim, hem Partizan geleneğinin tarihi, hem de kitabın hazırlanışında temel alınan “sözlü tarih” tekniği ve bunun çalışmada nasıl kullanıldığına dair bilgilendiriyor okuru. Kısaca aktarayım:

Onur Vakfı yönetim kurulu başkanı Kemal Yılmaz’ın projenin hazırlanış sürecini anlatan “Sunuş”unu (ss.13-17), “içeriden” birinin, TKP-ML/TİKKO üyesi olma iddiasıyla 1981’de tutuklanıp Eylül 1985’te salıverilen ve kitabın hazırlanışına çok emeği geçen Ahmet Cihan’ın Partizan hareketinin kuruluşu ve 1980 öncesindeki tarihi ile kitabın hazırlık çalışmalarına ilişkin bilgiler içeren “Görünmeyen bir Tarihi Görünür Kılma Çabası” başlıklı yazısı (ss.19-40) yer alıyor. Cezaevinde tanıştığı pek çok devrimcinin Partizan geleneğinden habersiz olmasına şaşıran Cihan’a göre kitabın amacı tam da bu: “görünmeyeni görünür kılmak”…

Cihan’ın yazısını, Yücel Demirer’in, yukarıda da değindiğim, “sözlü tarih” ve özellikle de coğrafyamızdaki “sözlü tarih” pratiği üzerine titiz bir döküm içeren, kapsamlı, doyurucu bir makalesi yer alıyor: “Türkiye’de ‘Sol Sözlü Tarih’ Çalışmalarının Gelişim Dinamikleri Üzerine Düşünceler” yazısı (ss.41-81) “sözlü tarih”e ilgi duyan okurların kitaptan bağımsız olarak ele alıp irdeleyeceği bir makale… Son yıllarda “alttakiler”in (ezilenler, etnik gruplar, madunlar, kadınlar, emekçiler, “marjinaller”, sol hareketler…) tarihini onlara “ses vererek” kayıt altına alma girişimlerinde yoğun biçimde başvurulan bir araştırma tekniğine ilişkin literatüre önemli bir katkı oluşturuyor, Demirer’in yazısı…

Onu, Şükrü Aslan’ın “Partizan Geleneği’nin Doğuşunu Anlamak” (ss.83-132) başlıklı yazısı izliyor. Şükrü Aslan, yazısında TKP-ML TİKKO hareketinin Doğu Perinçek’in PDA’sından kopuşunu ve bağımsız bir hareket olarak biçimlenişini dönemin tarihsel-siyasal bağlamı içine yerleştirip, kişisel tanıklıklarla besleyerek aktarırken, Partizan hareketinin kurucuları, özellikle de efsanevî lideri İbrahim Kaypakkaya [3] hakkında doğrudan tanıklıklara dayalı bilgiler veriyor. [Kendi adıma, Doğu Perinçek’in PDA’dan ayrılan Kaypakkaya ile Muzaffer Oruçoğlu’nu öldürtme girişiminin bizzat Oruçoğlu’nun tanıklığına dayalı anlatısını (ss.107-108) çok çarpıcı buldum…]

Şükrü Aslan’dan sonra kitabın editörlerinden Gülay Kayacan alıyor sırayı. “Proje Sürecinin Öyküsü: Belleklerdeki Partizan (1972-1980) Sözlü Tarih Çalışması” (ss.133-150) başlıklı yazısında saha çalışması öncesi safha, saha çalışması ve yürütücü ekip, görüşülen kişilere ilişkin ayrıntılı bir demografik döküme yer veriyor. Bu yazıyı da genelde Vakıf gönüllülerinden oluşan proje yürütücülerinin (çoğu, aileleri itibariyle Partizan geleneğine bağlı gençler: Meral Nergis Şahin, Sedat Odabaş, Devrim Gece, Özer İnal) saha çalışması ve görüşme kayıtlarının çözümlenmesi gibi teknik süreçlerin kendilerini nasıl etkilediği, nasıl dönüştürdüğüne ilişkin duygu ve izlenimleri bizlerle paylaştığı “Sözlü Tarih Saha Deneyimlerinden Gözlemler, İzlenimler, Hissedişler” (ss.151-182) yazısı izliyor…

Sonra… Sonra hep birlikte sahaya iniyoruz. 1970’li yıllarda “Partizancılar”ın dernekler (yurtiçi-yurtdışı), gecekondu mahalleleri, fabrika ve sendikalar, yürüyüş ve mitingler, öğrenci hareketi, toprak işgalleri, cezaevlerinde yaşadıkları, deneyimledikleri, gözlemleri… “Sözlü Tarih”in “söz” kısmı tam da burada, 183. sayfada başlıyor. “Göğe hücuma kalkan”, hayatı eşitlikten, halkların kardeşliğinden yana dönüştürmeye kararlı, özgüvenli olduğu kadar özverili gececik insanların dünyayı değiştirme öyküleri… Yalnızca büyük kentlerde değil aynı zamanda ülkenin ücra köşelerinde… Kendi ağızlarından.

Derneklerde:

“…Örneğin Elazığ’da kurulan Fevzi Çakmak Güzelleştire ve Dayanışma Derneği’ni 12 Mart’ın o karanlık günlerinde devrimci demokratik bir örgütlenmenin imkânı biçiminde bir grup arkadaş öncülük ederek kurmuşlardı. (…) Orası kısa zamanda ilerici, devrimci gençlerin toplandığı bir yer oldu. Bayağı yoğunlaştık biz orada ve sonraki yönetimde yer aldık, örneğin tiyatro bölümünü kurduk…” (Mehmet Çetin, s.188)

“Örneğin, Kartal Derneği’nde de seminer veriyorlar (…) Biz de ihtiyacı olanların seminerlere katılmasını sağlıyorduk, böyle işçi kesiminden olan arkadaşları, işte inşaat işçileri olabilir, sıvacılar olabilir. Benim de tanıdığım dört-beş sıvacı arkadaş vardı, hatta onlarla beraber çalıştım inşaatta. Onları aldım derneğe götürdüm yani seminerleri dinlesinler diye. Toplumlar işlenecek, işte ilkel toplum, komünal toplum, köleci toplum, onların anlayacağı bir dilde.” (Hasan Deniztuttu, s.190)

“1974 Affı’ndan sonra bu tahliyelerle beraber İ.A. köye geldi, Karakoçan’a geldi (…) Bize ‘Sünnî köylerle çok yakın ilişkiler gerçekleştirmemiz gerekiyor, Alevî köylerle sınırlı kalmamak lazım,’ dedi. ‘Sünnî köylerde futbol takımı kuralım, maçlar, müsabakalar düzenleyelim’ dedi. Ve hakikâten de öyle oldu.” (Nuri Akyol, s.198).

“Ovacık’tayız 1977’nin sonlarıydı. (…) Amcaoğluyla benim bir lise grubumuz bardı. 30-40 kişilik. (…) Amcaoğluna dedik ki, ‘bir tiyatro yapalım,’ o da ‘iyi olur,’ dedi. Haşmet Zeybek’in Irgat adlı tiyatro oyununu sahneledik. (…) Sömestr tatilinde Nazımiye, Tunceli’nin merkezinde ve Pülümür’de oynadık… Tiyatro oyununu kostümüyle, sahne dekoruyla hazırladık, çok modern bir çalışma yaptık! (…)

Kendi köyümde ortaokul yapılmış, ama ortaokulun binası yok, köy evinde ortaokul dersi veriliyor. Hasan Ayata Hoca’nın çok büyük katkısı ve yardımıyla ‘oraya bir ortaokul yapalım’ dedik ama ortaokul nasıl yapılacak? (…) Bunun için Yeşilyazı’da (Zeranik’te) benim köyümde Ortaokul Yaptırma Derneği kurduk, tabii para lazım. Köylüler o kadar güvenmiş ve inanmış ki bize her evden bir teneke fasulye topladık. (…) Bu işi daha derli toplu yapmak için aynı zamanda Fasulye Üreticiler Kooperatifi kurduk.(…) Kadınından erkeğine, gencinden yaşlısına kadar tüm köy adeta seferberlik hâlinde bu okulun yapım işine dört elle sarıldı, yani dayanışmanın, kolektif çalışmanın en güzel, en somut örneklerini verdik.” (Zeynel Demirçivi, ss.200-202)

Gecekondu yapımı hakkında:

“İstanbul’da 1 Mayıs Mahallesi’nde yapılan toprak işgali, yapılan konutlar bizde heyecan yarattı. Buna bağlı olarak Ankara’da 18 Mayıs Mahallesi denilen yerde toprak işgali yapıldı. (…) İşte oraya gecekondular yapılmaya başlandı… Devlet de müdahale etti. Tabii oradaki arkadaşlarımız ve diğer siyasetlerden arkadaşlar karşı koyuyordu, yıkılan evler yeniden yapılıyordu. 18 Mayıs Mahallesi ‘Kaypakkaya’nın Mahallesi’ diye anılıyordu artık!” (Kasım Ayata, s.223)

İşçi sınıfı içinde:

“Tabii ki o sınıf mücadelesine müdahil olacaksınız, öyle bir hedef var ama bunun yolu önemli ölçüde sendikalardan geçiyordu. Mesela bu konuda hiç perspektifimiz yoktu, bunu yapamadık ama bunun ötesinde şunu yaptık.[Fabrikalarda örgütlenebilmek için] bazı kadınları işçi olarak fabrikalara gitmeleri şeklinde bir yol izledik, bu kadınların küçük bir kısmı lise mezunu kadınlardı… Mesela bir kadın arkadaş ilkokul mezunuydu kesim bölümüne girdi ve gerçek bir militan oldu!” (Feryal Sarıoğulları, s.240)

“… Zamanla çalışmalar ilerledikçe, diğer siyasi hareketlerle irtibatlarımız geliştikçe, özellikle Dev-Yol veya Halkın Kurtuluşu’nun vasıtasıyla, işletmelere eleman yerleştirmeye başladık. Böylece Çukobirlik’e, Paktaş’a, Bossa’ya, Teksa’ya, Temsa’ya, Sasa’ya pek çok arkadaşımızı yerleştirmiş olduk. Bu arkadaşları İşçi Komitelerinde topladık ve düzenli eğitime başladık. Hem siyasi seviyelerini yükseltirdik hem de sendikal alanda işçi sınıfı içinde nasıl çalışma yürüteceklerini, neler yapabileceklerini onlarla konuşurduk.” (Bayi Çağrı, s.241)

Öğrenci hareketi içinde:

“…Çapa’da Fikir Kulüpleri Federasyonu’nu kurduğumuz zaman kurucu üye olmak için 40 kişiyle konuştuk, daha çok İbrahim [Kaypakkaya] konuştu… Biz üyeyiz, yeni üye arıyoruz. O zaman İbo’ya şunu söyledim, verdiğim tek akıl da odur: ‘Sen bu insanlara başlarına neler geleceğini de söyledin mi?​’ dedim. ‘Yok,’ dedi, ‘söylemedim.’ ‘O zaman söyle,’ dedim! Sonra İbo ‘başınıza şunlar gelebilir, karakola girebilirsiniz, hapse atılırsınız, o zaman şunu yaparsınız, bunu yaparsınız,’ diye hep anlattı… Fakir Baykurt’un kitaplarını yeni okuyan bir arkadaşımız vardı, Ş. K. İbo bunları anlatınca o şunu söyledi: ‘peki, bu arada canımı da isterler mi?​’ dedi! İbo dedi ki ‘isteyebilirler!’ Ş. K. ‘iyi o zaman beni de yazın’ dedi.” (Mehmet Çobanoğlu s 273).

“Birileri bize Partizancı diyordu, biz de kendimize Partizancı diyorduk! O zaman Partizan dergisi çıkıyordu, yasal bir dergiydi… Biz onu okumaya, satmaya çalışıyorduk. Lise öğrencisiyiz, 10-15 kişiyiz, biraz da mahalleden gençler var, hepimiz bir araya gelip kitap okur, tartışırdık. Kahvelere gidip büyüklerimizin tartışmalarını dinlerdik. Öğrenciler olarak işçi grevlerini destekleme ziyaretleri yapıyorduk!” ( Hasan Şirin, s.305)

Toprak işgallerinde:

“Viranşehir’de bir toprak işgali yapıldı Hadişane denilen 110 hanelik bir köyde. 1979’un baharıydı. (…) Köyün nüfusu yarı Arap, yarı Kürt’tür. Köyün erkekleri genellikle Suriye’ye kaçakçılığa giderdi: Tütün, elektrik eşyaları falan alırlar, getirir satarlardı. O köyde üç tane toprak ağası vardı, biri MSP’li, biri AP’li, diğeri de CHP’liydi… Geniş bir araziydi, marabalar onların traktörlerini sürüyorlar, hasat zamanında da bir-iki çuval paylarını alıyorlardı. Köylüler bir-iki sefer tarlayı sürmeye direndi, ağaların adamlarını döverek traktörlerine el koydular ve kendileri ektiler… Ancak 12 Eylül’de cunta gelmesinden sonra arazi köylülerin elinden alındı, köylülere bayağı baskı yaptılar.” (Hasan Deniztuttu, s.309)

“Dersim’de Deşt denilen yer bir mezradır, Sin köyünün mezrası… Orada boş bir arazi vardı: yüzde 95’i dağlık, yüzde 5’i düzlüktü ama buradaki köylüler kendi un ihtiyaçlarını Elazığ’dan çuvallarla getirip ekmek ihtiyaçlarını temin ediyorlardı. O boş tarlanın etrafında beş-altı tane ev vardı. Köylülere ‘bu önünüzdeki tarlayı niye ekmiyorsunuz,’ diyoruz; köylüler diyor ki ‘orası bizim değil, devletin. Gücümüz yetmez biz burayı işgal edemeyiz!’

Neyse, aradan bir 10 gün falan geçti, bölge komitesinden işgale onay geldi, biz yerel komite toplandık durum değerlendirmesi yaptık. Köylerdeki kitleye ulaşmamız lazım, her köyden birer tane temsilci çağırdık. (…) Başladık konuşmaya, toprak işgalinin propagandasını yapıyoruz, her temsilci kendi köyünün örgütlenmesini yapacak, işgale katılacakların isim listesini alacak ve biz de Hareket olarak her köyde gece düzenleyeceğiz katılım olsun diye. (…) Bu şekilde iki ay köylerde çalıştım. Beş traktörle tarla sürümü yapılacağı kararı alındı. (…) 150 teneke buğday ekeceğiz, buğdayın parasını köylüler karşılayacak… Beş tane traktör, 150 teneke ve bölgedeki taraftarlarımızın katılımını da Orhan Bakır üstlendi.

İşgal günü geldi yaklaştı. Orhan Bakır (…) haber gönderdi: ‘150 teneke buğday bulamadım, 120 teneke arpa, Elazığ’dan o olur mu?​’ ‘O da tahıl, buğday olmazsa arpa olsun,’ dedik. İşgal gününden önce 5 tane traktör 120 teneke arpayı Deşt’e getirdiler, traktör sürücülerini oradaki evlere misafir verdik ki sabahlasınlar. Traktör sahipleri kaldıkları evlerden işgalin kanunsuz, izinsiz olduğunu öğrenmişler… Gece traktörlerine binip kaçmışlar, sabah kalktık ki traktörler yok!”

[Sonuç olarak köyden bir traktör temin edilip tarla sürülmeye başlanıyor… Ve jandarma tarafından kuşatılıyorlar] “Kitle Deşt’te, tarlada halay çekerek tarla sürümüne devam etti. Askerler yere yattı gözdağı vermek için ama kitle çalışmaya devam etti, halay da devam ediyor! Kaç saat sürdü sürüm bilmiyorum ama tohumluk serptiğimiz alan bitti, arkadaşlar bildirdiler artık sürülecek yer kalmadı. (…) O arada bir piyade birliği geldi, tarlanın dört bir köşesine makineli tüfekleri kurdular ve onların da katılımıyla çemberi genişlettiler, bizi tamamıyla çember içine aldılar.

Başlarındaki komutan askere süngü taktırdı, halkın üzerine saldı, süngü taktılar ama süngüyü kullanmıyorlar. Silahların dipçikleriyle vuruyorlar… Köylüler de kendini savunmak için yerdeki toprak kesekleriyle müdahale ediyor… Oradaki evlerden bir kadın, kucağında bir bebek ciyak ciyak ağlıyor, hem biz etkileniyoruz hem de askerler etkileniyor. Sloganlarla bebeğin annesinin bırakılmasını istedik… Etrafımızda oluşturulan asker kordonunda koridor açıldı, kadın gitti çocuğunu bir eve bıraktı tekrar geldi, asker çemberine dayandı. Biz de hayret ettik, asker de hayret etti! Asker sordu, ‘niye geri geldin,’ dedi. ‘Ben arkadaşlarımın yanında yer almak istiyorum,’ dedi ve tekrar koridor açıldı, geldi bize katıldı ama bize bir moral oldu! Kadını hepimiz alkışa tuttuk.” (Sabri Koçyiğit, ss.310-314)

Ve hapishaneler:

“Biz kadınlar olarak direnişi başlattık, direniş başlatınca bizi ‘Mamak’a göndeririz’ diye tehdit ettiler, çünkü o dönem Mamak bayağı zulüm kalelerinden biriydi… O dönemlerde cezaevlerinde tekrar Şube’ye alıyorlardı, birileri yakalandığı zaman ya da üzerinde ifade olduğu zaman tekrar işkenceye alıyorlardı. Bir arkadaşımız böyle alınınca biz kadınlar itiraz ettik: ‘İşkenceye hayır, ölüme hayır, arkadaşımızı işkenceye götürüyorsunuz,’ diye isyan ettik. Tabii bu isyanı beklemiyordu cezaevi idaresi, bizi aşağıya indirdi, aşağıda kalorifer dairesi var, 60 kadar kadını. Orada bize gerçekten bir hafta, on gün yoğun işkence yaptılar. Dayak attılar, küfrettiler, ‘burada komutanım,’ diyeceksiniz diye dayattılar. Bayağı yoğun işkence yaptılar, gerçekten kadınlarımız iyi direndi. Oradan sonra bizi Mamak’a götürdüler. Mamak’ta da bir beş-altı ay kadar kaldım. Tabii Mamak’ta daha özel muameleler yaptılar, daha çok işkence yaptılar.

Mamak’a geçince biz kadınlar orada çok daha disiplinli olduk, daha ciddi politikalar üretmeye çalıştık, daha çok direniş göstermeye çalıştık. Mesela komutanım sözünü asla kabul etmedik… Komutanım diyene kadar işkence yapıyorlardı, dayak atıyorlardı. ‘Biz asker değiliz, siyasi tutukluyuz, tutsağız, onun için komutanım demeyeceğiz’ diyorduk ve dayağımızı yiyorduk.” (Seza Mis Horuz, ss.337-338)

“Daha sonra zamanla cezaevinde koordinasyon sağlanmaya başlandı. Bizim koordinasyonlarımız ya revirlerde buluşma ya avukat görüşlerinde ya da ziyaretlerde görüşme zamanı orada mesajlarımızı birbirine aktarıyorduk. Veya daha sonra geliştirdiğimiz mors alfabesi sayesinde haberleşmelerimizi sağlamaya başladık. Parmakla yazma olayı tabii genellikle bloktan bloğa, çapraz bloklarda ya da karşı bloğa görebildiğimiz yerlere parmakla yazıyorduk. Saatlerce… Bir haberleşme aracı olarak kedi de kullanıyorduk yeri geliyordu fare de kullanıyorduk. Örneğin kedinin ya da farenin ayağına ip bağlayıp, notu da ayağına bağlayıp sucuğu öbür tarafa gösterip ya da bir yem parçasını, fareyi oraya yönlendirip hücreden hücreye o notları getirip götürmesini sağlıyorduk…” (Yusuf Demir, s.343)

* * *

Bunlar ve bunlardan çok daha fazlası…

Türkiye Sosyalist Hareketinde Partizan Geleneği (1972-1980), Bir Sözlü Tarih Çalışması, bu coğrafyanın genç devrimcilerinin, sosyalistlerinin kendilerini var eden devrimci geleneğin içinde biçimlendiği zeitgeist’ı “zamanın ruhu”), ve dayandıkları, ama dayanmakla kalmayıp biçimlenmesine katkıda bulundukları ethos’u, duyumsayabilmek, kavrayabilmek için başvurabilecekleri önemli bir kaynak. Sınıf öfkesi, kararlılık, özveri ve yaratıcılık üzerine, bu niteliklerin taşıyıcısı sıra neferlerinin ağzından bir hikâye. İnsana “yeniden mümkün mü?​” ve aynı zamanda “neden olmasın?​” sorularını sorduran…

Sonlandırmadan önce bir izlenim eklemeden geçmemeli: kitap, adından başlamak üzere, “Sözlü tarih” vurgusuyla fazlasıyla yüklü. Kuşku yok ki “sözlü tarih” madunların, “egemen-olmayanlar”ın tarihini yazmada çok elverişli bir teknik. Ancak okur çalışmayı okurken “Partizancılar”ın belirli bir tarihsel kesitteki edim ve deneyimlerine ilişkin bir yapıt mı, yoksa “örnek olay” olarak Partizancılar’ı ele alan akademik bir “sözlü tarih” çalışması mı okuduğu konusunda tereddüde düşüyor. Bir başka deyişe, Partizan Geleneği akademik dünya ile (devrimci) pratik arasında bir ikircimi de taşıyor bünyesinde…

10 Haziran 2025 15:29:06, Muğla.

Dipnotlar:

^ John Steinbeck, Gazap Üzümleri, çev: Ergün İlgin, Halk Yay., 1974.

^ Yücel Demirer, “Türkiye’de ‘Sol Sözlü Tarih’ Çalışmalarının Gelişim Dinamikleri Üzerine Düşünceler”, Türkiye Sosyalist Hareketinde Partizan Geleneği (1972-1980). Bir Sözlü Tarih Çalışması. Der.: Gülay Kayacan, Şükrü Aslan, Yücel Demirer, Onur Toplumsal Tarih ve Kültür Vakfı Yayınları, 2025. ss.41-82.

^ “Efsanevî” nitelemesini rastgele bir güzelleme olarak kullanmıyorum. Dersim köylerinde dolaşan herkes, özellikle yaşlıların İbrahim Kaypakkaya adı geçtiğinde sergilediği “neredeyse dinsel” (quasi-religious) tepkileri gözlemleyebilir.

Alıntı: Evrensel Net

Devletin Silahlarının Gölgesinde „Terörsüz Türkiye“ Masalı- Yusuf Köse-24Temmuz2025

 

PKK’nin silah bırkacağını açıklamasının ve sembolik silah yakma olayından sonra, bir çok küçük burjuva reformist ve burjuva liberalleri arasında, devletin artık „terör“ü gerekçe göstererek, anti-demokratik ve baskıcı davaranamayacağını ileri sürenler oldu.

 „Silahlar susarsa demokrasinin yolu açılır“ gibi, kapitalist toplumsal gerçekliğinden ve devlete egemen olan tekelci burjuva diktatörlüğü ve gericiliği yok sayılarak bu tür görüşler ileri sürülebiliyor.

 Her şeyden önce ülkede „demokrasi“ yoksa, bu PKK’nin silahlı mücadeleye başlamasıyla oluşmadığı bir gerçektir. Sorun, PKK’nin silah bırakması değil, devletin silah bırakması gerekir. Öncelikle bu istenmeli ve bu vurgulanmaldır. PKK’nin ya da devrimcilerin silah bırakması değil, devletin silah bırkması için mücadele verilmelidir. Burjuva devleti tepeden tırnağa kadar silahlı olduğu gibi, silahlı örgütlenmesini yukarıdan aşağıya (ordu, polis, bekçi, korucu, paramiliter güçler vs.) yagınlaştırmıştır.

 Türl devleti, kuruluşundan beri, işçi sınıfına, emekçilere, azınlıklara ve Kürt ulusuna karşı ceberrut bir devletti. Bu, bir niyet sorunu değil, burjuva develtinin en karakteristik özelliğidir.

 Türk devletini tanımayanlar da sanırı ki, Türkiye’de PKK’den önce de demokrasi „varmış“. PKK’nin silahlı mücadeleye başlamasıyla „demokrasi“ rafa kaldırılmış(!) Bazı geçici kısa dönemler hariç.Türk devleti, burjuva anlamda, hiç bir zaman bir demokrasiye sahip olmadı.

 Ayrıca belirtmek gerekir ki; Kürt ulusal hareketinin savaşının uzun sürmesini, Türk devleti istemiştir. Asgari çözümlere dahi yanaşmamıştır. Kürt Ulusal Hareketi defalarca tek taraflı „ateşkes“ ilan etmiş, barış görüşmelerine samimi olarak yaklaşmış, ancak Türk devleti, her seferinde, „barış“ değil, teslimiyet istemiştir. Yani, Kürt ulusunun en asgari ulusal demokratik haklarını tanımak istememiştir. İnsanlar kendi ana dili Kürtçeyi konuştuğu için ya tutuklanmış ya linç edilmiş ve hatta katledilmiştir. Kürt belediyelerine el konulmuş, siyasetçileri esir alınmıştır. 

Güncel „silah bırakma“ olayı da tek taraflıdır. Devletin verdiği bir taviz, daha ortada yoktur. Bu konuda, devletin ağzından Kürtlerin ulusal demokratik hakları lehine olumlu tek bir kelime daha çıkmamıştır. Türk devlet yetkilileri, Kürt sorununu Kürtlerin en doğal hakları olan ulusal demokratik haklarının içeren bir sorun değil, „terör sorunu“ olarak ele almışlar ve almaya devam ediyorlar.

 Türk devleti, kuruluşunun hemen akabinden beri Kürt ulusunu varlığını inkar ede gelmiştir. Burjuva muhalefet partisi CHP lideri Ö. Özel’in övmekten sesinin kısıldığı TC süreci, bugünü aratan süreçlerden farklı değildi ve bir kıyaslama yapılacaksa bugünden daha baskıcıydı. 1925-1945 arası yarı-askeri faşist diktatörlüğü (ki, bu süreç tek parti faşist diktatörlüğü hakimdi ve ilerici partiler yasak olduğu gibi, devlet partisi CHP dışında, diğer burjuva partileri de yasaktı) saymasak bile, DP dönemi de aynı şekildeydi. 

Bunların dışında 1960, 1971, 1980 askeri cunta dönemlerinde olduğu gibi yıllarca işçi sınıfı ve emekçiler üzerinde uygulanan aşırı sömürü ve baskı ve Kürt ulusu üzerinde estirilen asimilasyon ve inkar politikalarını görmezden gelmek, büyük bir burjuva aymazlığı ve riyakarlığıdır.

 Hakları gasp edilen, sömürülen ve ağır baskı koşullarında yaşamaya mecbur edilen işçi sınıfı ve emekçilerdir. Cumhuriyet’in kuruluşundan beri katliamlara, asimilasyona ve her türlü ulusal hakları gasp edilen ve hatta uzun bir dönem inkar edilen Kürt ulusuydu. Ezilenlerin ezenlere karşı silahlı olması, kötü değil, toplumsal çelişmelerin çözümü ve gelişimi için iyi bir şeydir. Bu, gerici zora karşı devrimci zorun diyalektiğidir. Burjuva devletininin (ki bu devlet, bir avuç tekelci burjuvazinin diktatörlük aracıdır) silahlanmasını, onun doğal bir hakkı görenler, işçi sınıfı ve emekçilerin ve ezilen uluslaraın silahlanmasını „terör“ olarak nitelemeleri, açık bir riyakarlıktır. Oysa, ezilen yığınların (ezilen uluslarda dahil) kendilerini silahlı ezenlere karşı silahlanmaları, kaçınılmaz ve bu onların en doğal demokratik haklarıdır.

 Burjuva devletinin silahlanmasına karşı çıkmayıp, sadece işçi sınıfı, emekçiler ve ezilen uluslardan halkların silahlanmasına karşı çıkanlar demokrat olamaz. Silahlanmayı burjuva devletin temel hakkı görenlerin demokratlığı, iki yüzlü burjuva sahtekarlığıdır. Bu açık bir halk düşmanlığıdır. Işçi sınıfından yana bir tavır değil, tekelci burjuvazinin soygun diktatörlüğünün sürmesini istemektir.

 Kapitalist-emperyalist sistem içinde kalıcı bir „barış“ olmayacağı gibi, silahların ebediyen susması da gerçekci değildir. Çünkü kapitalist-emperyalist sistem işçi sınıfının artı-değerine zorla el koyma ve aşırı sömürü üzerine varlığını sürdürür. Yani, kapitalizm, savaşları ve eşitsizliği sürekli üreten ve artan ölçüde geliştiren bir sistemdir. Böyle bir sistem, savaşlar olmadan yaşayamaz. Sermayenin büyümesi ve merkezileşmesinin artmasına koşut olarak saldırganlığı artar. Bugün içinde bulunuduğumuz koşullar böyledir ve bütün emperyalist devletler, aşırı silahlanarak emperyalist bir savaşa hazırlanmaktadır. Emperyalist Türk devleti de bu sürecin içindedir.

 Emperyalist Türk devleti, PKK’nin silah bırakmasını, ülke içinde işçi ve emekçilerin (ve ezilen ulsuların) lehine demokratik hak ve özgürlükleri geliştirmek için değil, kendi emperyalist çıkarları ve faşist-islamcı iktidarını daha da pekiştirmek için istemektedir. Bölgede etkinliğini geliştirmek ve yayılmacılığını pekiştirmeyi amaçlıyor. 

Bu nedenle, „Kürtlerin hamisi biziz“ gevelemesini sık sık tekraralıyor. Buradan hareketle, silahların tek yanlı bırakılması, silahlanmayı kaçınılmaz olarak yaratan toplumsal çelişmeleri ortadan kaldırmayacaktır. Belki, bir süre, geçici olarak tek yanlı „silahların susmasını“ getirecektir. Ama, esas olarak, iktidardaki silahlı tekelci burjuva sınıfının diktatörlüğüne karşı işçi sınıfı savaşımını ortadan kaldırmayacaktır. Tersine, kapitalist çürümenin artışına bağlı olarak bu süreç daha erken bir zamanda ortaya çıkacaktır.

 Ezilen Ulus Hareketlerinin Çıkmazı

 Ayrıca, belirtmek gerekir ki; Kürt ulusal sorunu demokratik bir sorundur. Özgürce çözülmesi ancak ve ancak Kürt ulusunun kendi özgür iradesiyle olabilir. Bunun anlamı, Kürt ulusu özgürce ayrılma ya da birlikte kalma hakkını kullanmaya sahip olmalıdır. Bu gerçekleşmeden Kürt ulusal sorunu çözülemez. Bugün geçici olarak gerileyebilir, ama yarın yendien ortaya çıkacaktır. 

Yani, bu sorun hep varolacaktır. Öcalan’ın, Türk devleti ile ortaklaşan politikalarıyla, varolan temel bir toplumsal sorun ortadan kalkmaz. Öcalan kaba bir idalist olduğu için, var olan toplumsal bir gerçekliği yok sayınca yok olacağını düşünüyor. Materyalist Diyalektik soyut değil, somut gerçeklikten hareket eder.

 Günümüzde ezilen ulus hareketleri hala ilerici özelliklerini bütünüyle kaybetmese de, ulusal nitelikleri gereği emperyalizmle uzalaşıcıdırlar. Ve özellikle de Marksist-Leninist dünya görüşüne sahip olmadıkları, sosyalizm perspektifiyle harket etmedikleri için, ulusal özgürlüklerini gerçek anlamda kazanma şansları yoktur. Öcalan önderliğindeki PKK’nin geldiği son nokta bunun yalın bir göstergesidir. Sorun silahları -daha ileri gidemiyordu- yakma-bırakma değil, Kürt ulusal haklarından ezen (Türk) ulus lehine vazgeçme politikasına evrilmesidir. 

En azından yakın bir örnek olarak bügünün Irak (Güney) Kürdistan bölgesi, uluslararası emperyalist sermayenin cenneti haline gelmiştir. Feder Kürt yönetimini elinde bulunduranlarda birer tekel sahipleridir. Güney Kürdistan’ın ulusal burjuvazisi zenginleşirken, ulusal savaşta peşmerge olarak ölenlerin geride kalanları işçileşerek ve ağır sömürü ve baskı koşulları altında yoksullaşmıştır.

 

Bu gerçekler, 

ezilen ulus proletaryasının ve emekçilerinin çıkarı, ezen ulsu paroletaryası ve emekçilerinin ortaklaştığını ve sosyalizm için birlikte mücadele etmeleri gerekliliğini bir kere daha göstermiştir. Çünkü ezilen ulus burjuvazisi önderliğinde bir mücadele, ezilen ulus işçi ve emekçilerini gerçek toplumsal kurtuluşa götürmez.

 Ulusal sorunların çözümü, emperyalist sistem içinde gerçek anlamda çözülemez. Bütün dünyada işçi sınıfının sosyalizm mücadelesi başarıya ulaştığında, gerçekten o zaman, sadece o zaman, silahların hepsi teredütsüz yakılacak ve gerçek barış gelecektir. Çünkü artık silahlara gereksinim olmayacaktır, insanlık yaşamını sürdürmek için ürettiği her şey, doğayla uyum içinde, yaşamını çok yönlü zenginleştirmek için gerçekleşecektir. 

 24 Temmuz 2025 Perşembe

BİR İŞKENCEHANE OLARAK SANSARYAN HAN VE SÜLEYMAN CİHAN!_H_Gündoğan

 

Dün, Sansaryan Han’a ilişkin bir haber okudum gazetelerde: “92 yıl sonra Sansaryan Han için tarihi karar.” başlığı altında, özetle, şunlar aktarılmaktaydı: 

 “Ermeni fakir çocukların eğitim masraflarının karşılanması amacıyla vakfedilen ancak 1930 yılında devlet tarafından el konulan ve uzun yıllar İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılan Sansaryan Han, Anayasa Mahkemesi kararıyla 92 yıl sonra Ermeni vakfına geri verilecek.”[1]

 Öncelikle ifade etmem gerekiyor ki; elbette, Anayasa Mahkemesi’nin, gecikmeli de olsa, devlet zoruyla gasp edilen bu mülkün, sahiplerine iade edilmesi yönündeki kararı olumlu ve önemlidir. 

Bu kararın özel önemi; TC. Devleti’nin doğrudan zorbalığının, gaspçılığının, azınlıkların sermaye ve mülklerine çökmesinin, kendisi de bir devlet kurumu olan Anayasa Mahkemesince, tescillenmiş olmasındadır. 

 Denilebilir ki; asla tekil bir örnek olmamakla birlikte, ama yine de Sansaryan Han’ın ‘özel öyküsü’, TC.  Devleti’nin neme nem bir öz karaktere sahip olduğunun da çarpıcı bir örneğidir. Hiçbir hak-hukuk tanımadan, “fakir öğrencilerin eğitim masraflarının karşılanması” hizmeti gören bir vakıf malına, hiçbir vicdani değer taşımadan, el koyup gasp edeceksin ve sonrada burayı devletin resmi işkence hanesi olarak, “devletin bekası” ‘ulvi amacı’nın hizmetine sunacaksın!.. 

 İşte budur, kuruluşundan itibaren kesintisiz bir şekilde devam edegelen bu zorba, bu kan emici faşist devletin öz karakteri!.. 

 Anayasa Mahkemesi, aldığı bu kararla bunu, “resmi ağız”dan da itiraf ederek, onaylamış oluyor. Bu bakımdan da ayrıca bir önem taşır. 

 İnternette, “Sansaryan Han” yazıp, kısa bir arama yaptığınızda, karşınıza şu tür başlık ve yorumlar çıkıyor: 

 - “Adı işkencelerle anılan Sansaryan Han...” 

- “...Ünlü Sansaryan Han(….) sonraları MİT tarafından kullanılmış, işkence denince akla gelen isim olmuştur.” 

- “El konduktan sonra yıllarca İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullannılan tarihi Sansaryan Han, Nazım Hikmet, Ahmet Arif, Ruhi Su, Hikmet Kıvılcımlı, Aziz Nesin, Mihri Belli (ve elbette Sevim Kalkavan Belli bn.), Deniz Gezmiş, Vedat Türkali’nin de, Alparslan Türkeş’in de işkence gördüğü ‘tabutluk’larıyla tanındı...” 

- “Atilla İlhan ise, ‘Tutuklunun Günlüğü’ şiirinde Sansaryan Han’ı şöyle anlatıyor: 

 

“... / Daktilolar camları bulutlu sorgu odalarında/ didiklemez mi özgürlüğünü Sansaryan Han’ında/ küflenir suyun bir bakır çalığı birikir ağzında/ kendini öldürmeyi belki bin kere tasarlarsında/ bir kere aklından geçmez bitirmeden ölmek şarkıyı.”

 

Evet, nasıl ki şarkıyı bitirmeden ölmek aklımızdan geçmezse; Anayasa Mahkemesi’nin kararına atfen gazetenin başlığında kullandığı “Sansaryan Han için tarihi karar” ifadesinin de aslında nihai ‘son söz’ olmadığını, bunun sadece, “mülkiyet hakkının ihlali” ile sınırlı bir karar olduğunu, Sansaryan Han’ın gerçek öyküsünün itinayla es geçildiğinin; sorulması gereken bu esas hesabın sorulmadığı bir kararın da asla “tarihi bir karar” olamayacağını aklımızdan çıkarmayacağız. Ve ancak bu hesap sorulduğunda, Sansaryan Han’a ilişkin, “tarihi karar” hükmü kurulmuş olabilecektir. 

 Ve o zaman geniş kamuoyu da bilecek ki; Sansaryan Han işkence hanesinde sadece yukarıda isimleri anılan, kamuoyunca yakinen bilinip tanınan öne çıkmış siyasetçi, sanatçı ve devrimci/solcu kimi şahsiyetlere işkence yapılmamıştır; binlerce, evet binlerce muhalife, binlerce emekçiye, binlerce sol-sosyalist-komünist devrimciye ve hatta yüzbinlerce ‘adli vaka’ zanlısı kişiye günlerce, haftalarca ve bazen aylarca süren hunharca/gaddarca işkenceler hep yapıla geldi. Yüzlercesi sakat bırakıldı ve onlarcası da işkencelerle, bir şekilde katledildi... Bunların hesabı sorulmadan; Sansaryan Han işkence hanesi, Anayasa Mahkemesi’nin aldığı söz konusu kararla da, ‘beş yıldızlı otel’ olarak yaftalamasıyla da, o kanlı-irinli ‘ünlü tarih’i geçmişinden asla yakasını sıyıramayacaktır. 

 

Bugüne değin, Sansaryan Han’da yapılan işkencelere dair anlatımlar, esasen, 1975 öncesi döneme dairdir. Oysa, özellikle de 1980 Askeri Faşist Darbesiyle birlikte burası, daha uzun yıllar, devletin aktif bir resmi işkence merkezi olarak kullanılmaya devam edildi. Bu süreçte yapılan işkence ve işlenen cinayetler, es geçilemeyecek kadar önem arz eder Sansaryan Han işkence hanesi tarihinin anlatılmasında. 

 

Sansaryan Han işkence hanesi tarihinde işlenen ilk siyasi cinayet de işte bu süreçte işlendi: SÜLEYMAN CİHAN’ dı katledilen... Yıl 1981... Aylardan Temmuz... İşkence hanenin müdürü ise; şu meşhur “bin tuğla”cı Mehmet Ağar’dı. 

 

Süleyman Cihan, TC. Devleti tarafından, haklarında “vur emri” alınarak, duvarlara afişleri yapıştırılan onlarca devrimciden biriydi. Ve o, aynı zamanda, TKP/ML Genel Sekreteri olarak da tutuklama kararıyla aranan biriydi. 

 İşkenceci güruhu saymazsak, Sansaryan Han işkence hanesinde onu sağ olarak gören en son kişi, sanırım benim... 

 ***

 1981 Ocak’ında tutsak edilip, o dönemin en popüler işkence merkezi olan İstanbul Gayrettepe Emniyet Müdürlüğü’nde, bir ayı kesintisiz olmak üzere, toplamda üç aylık ağır işkencelerden geçirildikten sonra, sırasıyla; Selimiye Kışlası ve Sultanahmet Hapishanesi’nde de şahsıma özel olarak, günlerce süren “hoş geldin” işkencelerine maruz kaldım. Derken, nihayet ben de diğer tutsaklar gibi, ‘normal hapishane yaşamı’na geçebildim. Ancak bu, pek uzun sürmedi; “idarede görüşmen var” denilerek, koğuştan çıkarılıp, kaçırılırcasına bir korsanlıkla; “2.Şube” olarak andığımız Sansaryan Han İşkence merkezine götürüldüm. 

 Bu korsan muamelenin gereği neydi, henüz öğrenememişken; işkence hanenin en üst katına çıkarılıp, küçük boş bir odaya tıkıldım... Odada, ‘mobilya’ adına, sadece kırmızı bir bank ve çelik bir dolap vardı. Banka oturtup, ellerimi ve ayaklarımı yanlara doğru ayırarak, bankın ayaklarına kelepçelediler. Yani dört kelepçeyle, o banka adeta çivilediler bedenimi. Ardından, kanı- irinli çok pis, iğrenç bir bez parçasıyla gözlerimi ve yetinmeyip, aynı şekilde kulaklarımı da kapattılar. 

 

Şok etkisi yaratacak böylesi ‘anormal’ uygulamalarla, besbelliydi ki gözdağı vermek ve galiba birazda eğlenmek istiyorlardı... Bunun ayırdında ve bilincinde olduğumdan ve de düşmanımı, şahsım özelindeki beş aylık fiili uygulamalarından bizzat ve doğrudan tanıdığımdan; tepkisizce öylece duruyordum. 

 Sonra farklı bir hareketlilik başladı. Kafamdan aşağı geçirerek, omuzlarıma bir şey oturttular... Ama nasılda ağır öyle, bedenimi çökertiyor resmen. 

 Öylece kalakaldım... Bir süre sonra vücudumun şişmekte olduğunu, el ve ayak bileklerime gömülen kelepçe demirlerinden hissediyordum. Denir ya; ‘ciğerlerine kadar işleyen”, müthiş bir acı... Aradan kaç saat geçti bilmiyorum, ama sanırım sabaha karşıydı. Davudi, buyurgan bir ses: 

“Bu da kim lan oğlum? Niye böyle her yerinden bağlı? O devasa battal merdiveni ne diye boynuna geçirdiniz lan oğlum?” (Böylece anladım ki bedenimi çökerten o şey, bir merdivenmiş!)

 “Amirim” diyor biri, ‘resmiyet’ mecburiyetinin gereği olan ‘saygıyla’, “bu, şu meşhur TİKKO’cu Proleter!..” diyerek, amirinin sorularına yanıt vermeye çalışıyor. 

 “Haaa!..” diyor amirleri. “Ama oğlum, Proleter de olsa o, biyolojik bir adam mı ki (artık ne demekse) taktığınız o dört kelepçe yetmiyor da bir de o merdivenle sabitlemişsiniz adamı!.. Derhal kaldırın şu merdiveni... Kelepçeler de bileklerine gömülmüş, kangren mi yapmak istiyorsunuz adamı?.. Çabuk gevşetin şunları!.. Ayaklarındaki kelepçeleri ve kulaklarına bağladığınız o bezi de çıkarın!” dedi ve ekledi:  

 “Bildin mi beni Proleter? ‘İşkenceci/katil polis şefi’ diyerek öldürmek istediğiniz Ahmet Ateşli’yim ben... Öldürmeyen Allah öldürmüyor işte; bak iyileşip geldim, görevimin başındayım yine... Sen bizim çocukların da kusuruna bakma, tedbiri biraz fazla abartıp, seni hayli sıkıntıya sokmuşlar. Halden anlarsın sen, onlar emir kulu, kendilerine söyleneni yapıyorlar.” dedi.

 (Elbette Ahmet Ateşli’yi gıyabında çok iyi tanıyordum. O, meşhur bir polis amiriydi. Meşhur olmasını, amiri devletin kendisine verdiği ‘kutsal vatani görev’ olan, bir sorgu yöntemi olarak işkenceciliği, çok mahir bir şekilde uygulamasına borçludur. Ve o aynı zamanda, azılı bir anti-komünist olup, birçok devrimcinin katledildiği operasyonların as elemanlarındandı... En son, 1980 ortalarında, İstanbul’da, MLSPB’li devrimcilerin katledilmesinde görev üstlenmişti... MLSPB militanları da meşru misilleme haklarını kullanarak, pusuya düşürüp vurmuşlardı... Yukarı da kast ettiği de buydu.) 

 ‘Kendilerine söyleneni yapanlar’, yine kendilerine söyleneni yaparak; merdiveni, ayaklarıma vurdukları kelepçeyi ve kulak bağını çıkardılar. Ve tabii ki bayağı bir rahatladım... Ahmet Ateşli’nin uygun gördüğü; iki kolumla banka bağlı tutulma ve gözlerimin bağlı olması hali, orada alıkonduğum 37 gün boyunca, değişmeksizin kaldı. Yemek verdiklerin de bile, sadece bir kelepçeyi açıyorlardı. 

 Yazın o kavurucu sıcağında, çoğu kereler ve uzun süreler susuz bıraktılar. Hem de benim için getirdikleri küçük bir bidon su, bankın altında duruyorken; onca seslenmelerime rağmen, gelip de veren olmazdı çoğunlukla. Bir tek, “gözden kaçmış” tek tük sol eğilimli ve demokrat kişilerin nöbetçi oldukları zamanlarda nispeten daha kolay karşılanırdı su ve tuvalet ihtiyacım. 

 Bağlı tutulduğum odayı, işkence yaptıkları odadan sadece ince bir duvar ayırıyordu. Kapıları da birbirine adeta bitişikmişçesine yakındı. Böyle olunca da onlarca insana yapıkları işkencenin, doğrudan “kulak misafiri” pozisyonundaydım: O çığlıklar, o acı acı feryat ve iniltiler, işkencecilerin o galiz küfürleri, adi/aşağılık şakaları, rol yapışları ve yaptıklarından aldıkları haz ile attıkları kahkahaları, insanları aşağılayıcı envai türden iğrençlikleri, adli vakalardan insanların yalvarıp yakarmaları, kimilerinin ise düştüğü onursuzca yalakalıkları vs. vs. Bunların her birini, mecburen dinliyor ve haliyle de zorunlu tanığı oluyordum maalesef ki. (Herhalde ya delireyim istiyorlardı ya da onlar için bunda bir anormallik yoktu; öyle ya, kendileri delirmedikleri gibi, tam aksine haz da alıyorlardı.) 

 Yakalayıp getirdikleri gençten adli bir insanın verdiği tepkilerse; o koşullarda, acı acı da olsa, gülümsetmişti beni: Odaya soktuklarında, sürekli olarak kendisinin suçsuz ve masum olduğunu, yaptığı söylenen şeyle bir alakasının olmadığını tekrarlayıp duruyordu. Birileri, azarlayarak, susmasını ve derhal soyunmasını, kilotu dahil, üzerindeki tüm giysileri çıkarmasını söyleyince; genç adam panikledi, afalladı: “Ne diyorsun abi ne soyunması, ne anadan üryan...” demekteyken; “kes lan karı gibi vıdı-vıdı yapmayı da, çabuk denileni yap!” diyerek, azarlayıp sözünü kesti işkenceci.

 Bu arada pata küte yumruk ve tekme sesleri ve bunlara verilen gayri ihtiyari sözel tepkiler gelmeye başladı. Ardından başka bir safhaya geçtiler, tam olarak ne olduğunu anlamaya çalışırken; “Abi bu ne ya, beni İsa gibi çarmıha gerdiniz (demesiyle, çarmıha gerip, askıya alacakları da anlaşılmış oldu.) böyle ne yapacaksınız ki?” deyince, kalabalık, ‘hayvani’ gülüşleriyle; “birazdan ananın ...nı görünce, ne olduğunu da, ne yaptığımızı da anlayacaksın,  ..cık herif. İyilikten anlamadın, bunu sen kendin istedin, bizden günah gitti.” deyip, bir hamle yaptılar. Ardından da “Biz gidiyoruz, konuşmaya karar verdiğinde, seslen gelip seni indirelim.” deyip, kapıyı açıp kapattılar ve ayak sesleri duyuldu. Numara mı yaptılar, ya da bir kısmı gitti de bir kısmı orada mı kaldı, bilemiyorum. 

 Delikanlı bir süre acı acı inledikten sonra (ki, yüzlerce kez maruz kaldığım çarmığa gerili askı işkencesinin nasıl tarifsiz bir acı verdiğini, hele ki askıdayken, birde ayaklarınıza ekstran ağırlıklar bağlandığında ve elektrik verildiğinde, mislince artan o acıyı çok iyi bildiğimden; delikanlının acı inlemelerini anlayabiliyordum.) Birden, boğuk ve ama acı bir sesle: “İmdaaat!.. İmdaaat!.. Burada adam öldürüyorlaaar!” demesin mi?  

 Tamda şu, “güleriz ağlanacak halimize” misali bir durumdu. Yardım alabileceği hiçbir yere ve hiçbir kimseye duyuramayacağı kesin olan bu saftirik aman dileme, “güler misin ağlarmısın” ikileminde, acı acı gülümsememe neden olmuştu... “Sık dişini, korkma ölmesin; birazdan gelip indirirler seni.” diyebildim sadece. Duydu mu bilmiyorum, ama sessizce bekleyişe geçti ve bir süre sonra da gelip indirdiler zaten. 

 ***

 Artık Temmuz’un “son düzlüğü”ndeydik; üçte ikilik bölümü geride kalmıştı... Örgütün İstanbul yapılanmasından alınan ve tıkış tıkış, o daracık hücrelerde tutulan 45-50 kişilik kalabalık grubun günlerce süren ağır işkenceleri nihayet bitmiş ve artık yazılı ifadeleri hazırlanıyordu. Bunların arasında, dışarıda birlikte örgütsel faaliyet yürüttüğüm arkadaşlarımda vardı. Meğerse beni de bu sebepten ötürü buraya getirmişlermiş... Oysa bir yüzleştirme gerekiyorduysa, bunu mahkeme zaten yapacaktır. Hadi diyelim ki poliste de yapmak istediler; bu, taş çatlasın, bir günlük bir işti... Sahi, peki beni, günlerdir bu halde tutmalarının gereği neydi ki?!.. 

 O güne kadar, yakalananlar arasında henüz bir Merkez Komite üyesi yoktu ve bir bakıma bu, sevindiriciydi elbette... Fakat o gün, işkenceciler ‘müjdeli’ bir bilgiye ulaşmış olmalıydılar ki; pek neşeli ve pek heyecanlı bir halleri vardı. 

 Ortam, kısa bir süreliğine sessizleşti. Sonra birden, ‘it sürüsü’ misali, şamatayla koridora doluşu verdiler. Belliydi ki ‘av’dan dönüyorlardı ve elleri de boş değildi... Nitekim boş olmadığı ve ele geçirdikleri kişinin de çok iyi bilip tanıdıkları, bir dönemin miting ve yürüyüşlerinin meşhur ajitatörlerinden de olan, MK üyesi Brütüs olduğu, ismini zikrettiklerinde anlaşılmış oldu. 

 “Ya Brütüs, biz seni gökte ararken, yerde, Kabataş İskelesi’nde bulduk. Gözümüzde çok mu büyütmüşüz, ne dersin? Çekirge misali ha!... Gerçi sen biraz fazla zıpladın, hakkını yemeyelim. Neyse, filim koptu ve artık elimizdesin; buranın kurallarını biliyorsun: Ya akıllı davranmayı tercih eder, kendini boş yere ezdirmeden, efendi-efendi her şeyi anlatırsın; yada yine çok iyi bildiğin tezgahlar senin için de işler ve anacığının ..cığını boylarsın. Sana iki dakika düşünme payı veriyorum.” dedi, işkenceci başlarından bir yetkili. Brütüs, yanıtını anında verdi: “Örgütsel faaliyetlerime ilişkin size anlatacak bir şeyim yok.” deyip sustu.  

 “Öyle mi?” dedi işkenceci. “Oğlum şu taşak buran neredeyse çağırın hemen buraya gelsin; müşterisinin acelesi varmış.” dedi. 

 İşkencecilerin bir de ünlendikleri böylesi özel ‘uzmanlık’ dalları vardı işte... Taşak buran da bunlardan biriydi. Karslı, eski bir gece bekçisi emekçisiydi. 2. Şube’nin işkenceci ekibine terfi ettirilince, herhalde ki köy yaşamından feyz alarak, kendisine özgü bir işkence metodu geliştirmek istemiş olmalı. Boğaları hadım ederlerken, hayvanın taşaklarını, özel olarak geliştirilmiş bir kıskaç arasına sıkıştırarak büker ve ezerler. Hayvanın çektiği acı tarifsizdir. Zapt edebilmek için bağlar ve birçok kişi üzerine çöker... İşte bu tarz bir işkence metodunu uygulamaya koyar ve kısa sürede de “taşak buran” ünvanına erişir. 

 Taşak buran, Brütüs’e tam olarak nasıl bir muamele çekti bilmiyorum, ama birkaç dakikalık kısa bir mesai ile, ününe ün kattığı kesindi: “Koskoca MK üyesi Brütüs’ü bülbül gibi öttürdü herif.” diyerekten. Keza yüklüce bir prim alacağı da kesindi. Evet, işkencecileri, daha pervazsız kılmanın bir aracı olarak, başarıları nispetinde, parasal ödülle mükafatlandırıyorlardı da. 

 Brütüs, acıya yenik düşmüştü maalesef ki. Artık, ‘kendini ezdirmeden, bildiklerini veya anlatılması istenenleri, efendi-efendi anlatma’ tercihinin gereğince davranacaktı. 

 Bu arada evine operasyon düzenlenmiş ve hayat arkadaşı kadın da getirilmişti. Oysa çok iyi biliyorlardı ki; kadının aktif örgütsel bir faaliyeti yoktu. Ama bunun bir önemi de yoktu işkenceciler için; önemli olan tek şey, her şeyi bir işkence aparatına çevirip kullanmaktı. 

 

Brütüs ile ‘efendi-efendi konuşma’yı başka yerde yaptıklarından; neler anlattığı hakkında bir bilgi sahibi değilim. Ancak, alacaklarını almış olmalılar ki; artık üzerinde durdukları tek konu Süleyman Cihan’dı: 

 “Oğlum yolu yok, Süleyman Cihan’ı bize vereceksin; başka kurtuluşun yok!” diyordu sorgucu başı. Brütüs biraz kemküm ettikten sonra; “Süleyman ile bu aralar bir randevum yok. Nerede olduğunu da bilmiyorum. Onunla eşimin kontağı var, bilirse o bilir.” dedi. (Yakın akraba olduklarından, aralarında böylesi bir ‘ailevi’ ilişki vardı.) 

 Fakat kadın arkadaş Brütüs’ün bu söylediklerini reddetmiş olmalı ki; sorgucu başı, Brütüs’e; “Karın inkâr ediyor senin söylediklerini. Konuş ikna et, bırakalım evine gitsin.” dedi. 

 Brütüs kadını ikna etti mi ve bıraktılar mı bilemiyorum. Sonraki bir zamanda, bir öğle vakti, yine ortalık hareketlendi. Heyecanla Brütüs’ten bilgi istiyorlardı: “Nereden, hangi yoldan gelir bu adam, bunu bilse- bilsen sen bilirsin.” diyordu, operasyonun başındaki yetkili. 

 Belliydi ki bir bilgi almışlardı. Muhtemelen de kadın ile Süleyman Cihan’ın o gün görüştüğü bilgisiydi bu. Ama nerede buluştukları bilinmiyor olmalı ki; bunu Brütüs’ten öğrenmek istiyorlardı. 

 Gayet soğukkanlı bir şekilde, verdiği yanıt aynen şöyle olmuştu: “Muhtemelen yolcu otobüsüyle, Trakya’dan İstanbul’a gelecektir.”  

 

Ve böylece, bir devlet politikası olarak işkencenin temel ve tek sorgulama metodu olarak kullanıldığı bu ortamda; kişilere, canlarını kurtarmaları karşılığında, başkalarını ele verme onursuzluğu ve bir kara lekeyi, bir ömür boyu anlında taşıma sefilliği dayatılıyordu... Brütüs’e dayatılıp, kabul ettirilen de buydu... Sistem böyle kurgulanmış ve böyle işliyordu. Ve tabii, bir büyük riyakarlık örneği olarak; yazılı ifade tutanağının değişmez klişe ilk cümlesi ise, hep ve her daim şöyle başlıyordu: “Hiçbir baskı altında kalmadan, tamamen kendi hür irademle...” 

 Brütüs’ten aldıkları bu yanıtla, çekip gittiler. Onların gitmesiyle, ortalık yine sessizliğe gömüldü... Sanırım saat 15:00 sularında, yine ve ama daha büyük bir coşku şamatasıyla geri döndüler... Belliydi kialmışlardı Süleyman Cihan’ı. 

 Bir öğretmen adına düzenlenmiş, sahte kimlikteki adıyla hitap ederek: “Hoş geldin” diyordu, sorgucu başı. “Yıllarca peşinde koşturdun devletin onca memurunu. Afişlerini bile yapıştırdık, sokaklarda köşe başlarına ve garlara. Çok uğraştırdın bizi, ama nihayet elimizdesin işte...” diyordu, üstenci-kibirli bir edayla. 

 Bu tür kışkırtıcı söylevler karşısında bir süre sessiz kaldıktan sonra, şu sözlerine tanık oldum: “Bırakın oyun oynamayı, bana sahte isimle hitap etmeyi. Süleyman Cihan olduğumu çok da iyi biliyorsunuz. Evet, ben Süleyman Cihan’ım... Bu beyanım dışında, size söyleyecek hiçbir şeyim yok!” deyip, sustu. 

 Bunu bekliyor muydu sorgucu başı (veya başları) bilemiyorum; fakat, bir profesyonelin sakinliğiyle, şöyle dedi: “Pekala!.. Tamam, istediğin gibi olsun Süleyman Cihan.” 

 “Papaz rolü” oynayan ekip sessizce aradan çekilip; sahneyi hemen, “cellat rolü”nü oynayacak fiziki işkence ekibine bırakmıştı. 

 Çok net ve kararlı bir restle karşılaşmış olmalarının da verdiği hırsla; çok, ama inanılmaz derece çok ağır ve yoğun bir şekilde yüklendiler. Kesinlikle o anda onlar, sahici insan görünümlü birer işkence robotuydular. Tek kelimeyle benlikleri sadizmin işgalindeydi ve “götürü iş almış”ların gayretiyle, soluksuzca “çalışıyor”lardı. 

 Süleyman Cihan’ dan ise, sadece arada bir, ağır iniltiler duyuyordum.  İlginçtir, devlet açısından da çok önemli olan TKP/ML gibi bir örgütün Genel Sekreteri ellerinde ve ama ona yönelttikleri tek soru şuydu: “Sende, içi Alman Markı ile dolu yeşil bir valiz var; onu bize vereceksin.” 

 Görünüşte, bütün o ağır ve yoğun işkence bunun için yapılıyordu... Dört-beş saat kadar sürdü bu iğrenç ve kirli emekli, parasal ‘mesai’leri. Yorulmuş ve açıkmış olmalılar ki, ara verdiler. 

 Bir süre sonra, bir-iki kişi yanıma geldi: “Duydun mu Proleter, sorumlun Süleyman Cihan’ı da aldık; elimizde şu an? Görüştürelim mi sizi, ister misin?” dedi, içlerinden biri. 

 “Biliyorum burada olduğunu ve kendisine işkence yaptığınızı... Evet, elbette görmek isterim onu.” dedim. 

 Bunun üzerine, kelepçeleri çözüp, yan odaya götürdüler. Orada gözbağını da çıkardılar. Odada loş bir ışık vardı... Süleyman Cihan çok bitkin bir vaziyetteydi; adeta bir külçe gibi, yere yığılmış, sırtını dayadığı duvardan aldığı destek ile, öylece duruyordu. 

 “Merhaba yoldaş. Nasılsın?” dedim. O bana, “Esmer”derdi hep. “Merhaba Esmer. Kaygılanma, iyiyim.” dedi, feri zar zor belli olan gözlerinde ve sesindeki olanca sıcaklığıyla. 

 Bu görüştürmeyi sağlayanlar, artık bunla neyi görmek veya anlamak istemişlerdiyse; “Tamam, bu kadar yeter.” deyip, koluma girerek, odadan çıkardılar.  

 O gece (hafızam beni yanıltmıyorsa, 28 Temmuz’u 29’a bağlayan geceydi.) tam olarak ne olmuştu, bilmiyorum. Sabah uyandığımda sadece hücrelerin açılıp kapanan kapı sesleri ve tuvalete götürüp getirilen arkadaşların ayak sesleri ve konuşmaları vardı. Bunun dışında hiçbir bağırtı çağırtı, İşkence sesi yoktu...  Beni tuvalete götürmeye gelen görevliye, Süleyman Cihan'ın nerede olduğunu sordum.  “Onu Gayrettepe’dekiler gelip aldı. Yani o artık bizde değil.” dedi. 

 Yanıtı mantıklı olduğu için, bir şey demedim. Bu mümkündü çünkü. Ne de olsa İstanbul'da siyasi sorgulamaların ana merkezi Gayrettepe Emniyet Müdürlüğü idi. Süleyman Cihan'ı onların almış olma olasılığı, bu yüzden hayli yüksekti. 

 Birkaç gün sonra da beni tekrardan Sultanahmet Hapishanesi'ne geri götürdüler. Bu arada çeşitli söylentiler ortalığa salındı. Süleyman Cihan'ın Gayrettepe'de olduğunu duyanlar olmuş. Güya birkaç sefer ismini söyleyerek seslenmiş ve orada olduğunu söylemiş... Eylül ayı ortalarında da işkencede öldürüldüğü duyumu ulaştı. 

 Biz tutsakların, ailesi ve avukatlarının uzun uğraşları sonucu, öldüğü kabul edildiyse de; cesedinin nerede tutulduğu bilgisi, bir ‘devlet sırrı’ olarak gizlendi. Ailesinin ve avukatlarının çok yoğun uğraşları sonucu, cesedinin Feriköy kimsesizler mezarlığına gömüldüğü bilgisine ulaşıldı. 

 Yani, Süleyman Cihan açık kimliğiyle katlettikleri birinin cesedini ailesine dahi vermeyip, ‘kimliği meçhul’ biriymiş gibi, sessiz sedasız bir şekilde götürüp ‘kimsesizler Mezarlığı’na gömerek, cinayetlerini ört bas etmeyi planlayacak kadar profesyonel cinayet şebekesiydi bunlar. 

 Cesedin Feriköy kimsesizler mezarlığında olduğu bilgisi, elbette ki önemliydi; fakat bu, cesede ulaşmak için yeterli bir bilgi değildi. 

 Uzun uğraşlar sonucu, morg kayıtları üzerinden, nihayet cesedine ulaşıldı. Ve gerçek de işte ancak ki o zaman gün yüzüne çıkmaya başladı. 

 Gerek olay yeri savcı raporuna ve gerekse otopsi ve morg kayıtlarına “Kimliği meçhul şahıs” olarak geçirilen ceset, aslında 29 Temmuz günü, bir apartmanın koridor penceresinden atlayarak öldüğü söylenen kişiye aittir. Olay yeri savcılık tutanağı ve otopsi raporunda da; ölüm sebebi, yüksekten düşerek ölme değildir. Bu her iki raporda da düşmeden önce zaten ölü olduğu, çok açık ve net olarak kayda geçirilmiştir. 

 Ve çok daha sonra, eli kanlı katil Mehmet Ağar'ın üst mercilere yazdığı rapora ulaşılır: “Süleyman Cihan'ın, Göztepe'de yer gösterilmeye götürüldüğü esnada, bir anlık boşluktan yararlanarak kendisini pencereden atarak intihar ettiği” kayda geçirilmiştir. 

 Oysa, İstanbul Göztepe'de yer göstermek üzere götürüldüğü söylenen apartman dairesi ise, zaten daha önceden “örgüt evi” olarak basılmış ve ardından da kapısı mühürlenmiş, boş bir dairedir. 

 “Oradan atlayarak intihar etti” diye, üst merciye rapor yazılıyorken; ama savcılığa da, “kimliği meçhul birisi intihar etmiş”miş gibi, işlem yaptırılıyor. 

 Yani özetle olan şu: Süleyman Cihan’da olduğunu var saydıkları o bir valiz dolusu Alman Markına ulaşmak için o gece, kontrolsüz bir şekilde, oldukça ağır işkence yapıldı ve Süleyman Cihan bunun sonucu, tabiri caizse, ellerinde kaldı... İşte bunu paniğiyle, hemen öylesi bir senaryo düzenlenerek, cinayet örtbas edilmek istendi. Yani burada Mehmet Ağar katili, üstlerine dahi sahte rapor verecek kadar pervasızdır. 

 Çünkü aksi takdirde, Süleyman Cihan gibi çok kilit bir ismin, konuşturulup bilgi alınmaya çalışılmadan, bir gün gibi çok kısa bir sürede ‘devre dışı’ bırakılmış olmasının hesabını vermesi gerekecekti. İşte bu hesabı vermemenin çıkar yolu olarak da üste sahte rapor sunmayı, bize de Gayrettepe'ye götürüldü yalanını söylemeyi ve Gayrettepe'de olduğuna inanılması için de; “ben buradayım” oyununun tezgahlanması tercih edilmişti. 

 Ama hani denir ya: “Gerçekler asla ilelebet gizlenemez, er ya da geç ortaya çıkar.”  Süleyman Cihan'ın Sansaryan Han İşkence hanesinde 9-10 saatlik bir sürede hunharca katledilmesi ve “kimliği meçhul” biriymiş gibi “kimsesizler mezarlığı”na gömülmesi olayı; aslında bu devletin ve özelde de Sansaryan Han işkence hanesinin tam olarak nasıl bir öz karaktere sahip olduğunun resmidir. 

 Ve elbette ki bu devletin öz karakterini çok daha fazlasıyla ortaya koyan yüzlerce “resim” var; ama söz Sansaryan Handan açılmışken; özel olarak onun da ‘hakkını’ vermeyi önceledik, hepsi bu. 

(https://www.sozcu.com.tr/2022/gundem/sansaryan-han-icin-tarihi-karar-7525723/)